Czas na kolejną lekturę, z którą zapoznamy się w ramach klubu „siejMOLE Książkowe”. Tym razem pochylimy się nad klasykiem duchowości, którym są „Wyznania” św. Augustyna.

„Niemal każdy chrześcijanin słyszał o nawróceniu św. Augustyna. Jednak zazwyczaj wiedza ta ogranicza się do faktu, że Augustyn przez wiele lat żył w grzesznym związku z pewną kobietą, spłodził z nią syna, a jego matka, św. Monika, wiele lat modliła się o jego nawrócenie. Modlitwa w końcu została wysłuchana i Augustyn po lekturze wskazanego mu przez Opatrzność tekstu św. Pawła nawrócił się, przyjął chrzest, został biskupem i wielkim teologiem Kościoła”

ks. Tadeusz Kołosowski

Słowa księdza Kosłowskiego to oczywista prawda. Jednak droga świętego Augustyna do nawrócenia była skomplikowana, a jego Wyznania są czymś więcej niż tylko osobistą spowiedzią z życia.

O świętym Augustynie

Aureliusz Augustyn urodził się 13 listopada 354 r. w miejscowości Tagaste w Afryce Północnej (obecnie Suk Ahras w Algierii). Ksiądz Tadeusz Kołosowski opisuje Tagaste jako niewielkie miasto bez większego znaczenia kulturowego, ale mimo to ważne gospodarczo. Położone było na skrzyżowaniu szlaków handlowych w basenie Morza Śródziemnego, co wpływało na jego różnorodność klasową. Rozwarstwienie społeczne można było dostrzec w zderzeniu nędzy i bogactwa, panów i niewolników, przybyszów i tubylców.

Rodzina Augustyna zaliczała się do klasy średniej. Posiadała służbę i dobra ziemskie, ojciec był Patrycjuszem i należał do rady ziemskiej. Kołosowski uważa, że była to prawdopodobnie rodzina afrykańska, ale zromanizowana. W domu Augustyna wszyscy bowiem, nawet służba, mówili po łacinie. Ojciec przyszłego świętego był poganinem, podobnie jak wielu innych mu współczesnych. To matka Augustyna – św. Monika nauczyła go życia chrześcijańskiego.

Augustyn studiował w Kartaginie, a później, w 374 r., rozpoczął pracę nauczyciela w Tagaste, ale szybko przeniósł się do Kartaginy, zaś w 383 r. – do Rzymu. W wieku 30 lat został wykładowcą retoryki w Mediolanie.

Latem 386 r., pod wpływem kazań pełnego ducha i wymowy biskupa Mediolanu Ambrożego, nastąpiła głęboka przemiana w uczuciach Augustyna. Następnie w 387 r. w noc Zmartwychwstania Pańskiego przyjął chrzest z rąk biskupa Ambrożego.

Z kolei w 388 r. wrócił do Afryki i rozpoczął realizację swoich ideałów życia klasztornego w odziedziczonej po rodzicach posiadłości w Tagaste. W 391 r. Augustyn wbrew własnej woli opuścił swój pierwszy klasztor, ponieważ wierni w Hippo Regius jednogłośnie zapragnęli, by został prezbiterem ich Kościoła. Tym samym w 396 r. został biskupem Hippony. Tam też zmarł w 430 roku.

Confessiones

Łaciński tytuł Wyznań ma podwójne znaczenie: ‘wyznawanie’ w sensie spowiadania się z życia oraz ‘wysławianie’ w sensie pochwały mądrości Stworzyciela.

Augustyn napisał swe dzieło niedługo po tym jak został biskupem w 396 r., prawdopodobnie na prośbę Paulina z Noli. Spisywał je ok. 397- 400 roku. Wbrew tytułowi, nie stanowią one utworu autobiograficznego, we współczesnym tego słowa znaczeniu. Wspomnienia spisane przez świętego są wybiórcze i służą „zilustrowaniu swego życia i wyznania wiary w Boga dla zilustrowania swej teorii człowieka” (John J. O’Meara).

Wyznania dzielą się na dwie części: biograficzną oraz egzegetyczną. Pierwsza z nich obejmuje opis życia od urodzenia do przyjęcia chrztu oraz stanu duszy autora w czasie pisania dzieła. Natomiast druga egzegezę pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju. Wielu badaczy poszukuje odpowiedzi na pytanie, czemu Augustyn postanowił w jednym dziele połączyć (i na jakiej postawie) tak różne zagadnienia. Większość z nich dostrzega sens tego działania w wewnętrznej strukturze dzieła, której poszczególne rozdziały nawzajem się dopełniają.

Znaczenie Wyznań

Nie ulega wątpliwościom, że święty Augustyn wywarł przemożny wpływ na myśl chrześcijańską. Luiza Rzymowska uznaje wręcz, że: „intensywność i trwałość jej oddziaływania w tej intelektualnej oraz religijnej przestrzeni może być porównywana nawet do żywej i nieprzemijającej recepcji dzieł Platona w całej filozofii europejskiej”.

Ks. Augustyn  Eckmann podkreśla, że wciąż wywierają one znaczący wpływ na kulturę i cywilizację współczesną:

„Studiują  go różne  narodowości,  poganie i chrześcijanie,  filozofowie  i  teolodzy, bez względu na orientację  i wyznanie.  Każda  epoka zgodnie  ze  swymi poglądami,  upodobaniami  i  mentalnością  czasu  przekazała  nam  własny  obraz  Augustyna, który  przenika  i  nasyca  naszą  kulturę  dzięki  intuicji,  rozumowi  i  ciągłemu dynamizmowi”.

Już Celestyn I zaliczył Augustyna „do najlepszych Mistrzów Kościoła”. Leon XIII głosił chwałę jego nauki filozoficznej, a Pius XI mówił o jego cnotach. Z  kolei  Paweł  VI  podkreślał,  że w Augustynie jaśnieją wszystkie przymioty Ojców Kościoła.

Rzymowska podkreśla, że w Wyznaniach brakuje rozdziałów czysto filozoficznych i teologicznych. Św. Augustyn stosował więc bardziej podejście, które dziś określilibyśmy jako psychologiczno-historyczne. Jego wywody skupiają się na wewnętrznych przeżyciach i daleko im do systematycznego wywodu naukowego.

Jacques Maritain uważał, że nauka Augustyna to wyraz osobistego przeżycia, którego źródłem są dary Ducha Świętego. Wprowadza on czytelnika do świata osobistych, wewnętrznych doświadczeń, przez co buduje szczególną relację między czytelnikiem a sobą i Panem Bogiem. Badacze nazywają to zjawisko stworzeniem literackiej iluzji dialogu w monologu.

Wyznania obecnie

W Confessiones św. Augustyn chciał spowiadać się nie z tego, kim był dawniej, ale raczej w chwili ich pisania. Pisał Wyznania już jako biskup, dla ludzi, którzy chcieli wiedzieć jaką drogę przeżył w swoim życiu i w związku z tym zachęca swoich czytelników, aby stawali się lepsi. Dlatego Eckmann podejrzewa, że właśnie w tym tkwi aktualność nauczania św. Augustyna dzisiaj.

Wyznania Augustyna są skierowane do człowieka krytycznego, który poszukuje odpowiedzi na swoje pytania, a w szczególności do człowieka, który pomimo sceptycyzmu poszukuje Boga, ale przy tym nie zadowala się łatwymi odpowiedziami. Św. Augustyn: „ofiaruje gorące pragnienie i wołanie o to, co się nie kończy, przez otwarcie się na Boga i zwrócenie się ku temu, co bardziej antyczne i prawdziwe”.

Źródła:
– Eckmann A., Święty Augustyn dziś, „Vox potrum”, t. 21, 2001.
– Kołosowski T., Droga świętego Augustyna do wiary, „Seminare”, t. 10, 1994.
– Rzymowska L., Wyznania św. Augustyna w refleksji fenomenologicznej w XXI wieku, w: Seria monografii naukowych uniwersytetu zielonogórskiego, vol. 16, 2021.
– Św. Augustyn – życiorys, https://augustianie.pl/sw-augustyn-zyciorys/, [dostęp: 24.02.24].
– Zarzycki S., Prawda o Bogu Stwórcy, stworzeniu i jego odnowie według Wyznań św. Augustyna, „Vox patrum”, t. 71, 2019.

Czytaj więcej:

• Katolik w Gruzji jest odmieńcem. Co tam zobaczyłam?
• Mogę więcej i lepiej? Duchowy perfekcjonizm
• Walka duchowa. Z czym, dlaczego i jak walczyć?