Spadające liście, chłodniejsze wieczory i krótsze dni – to znaki rozpoznawcze października. Ale dla świata katolickiego ten miesiąc ma jeszcze jeden symbol: różaniec. Dla jednych to duchowy silnik napędowy, dla innych – coś „babciowego”, staroświeckiego. Czy dziś, w epoce „szybko, sprawnie, efektywnie”, różaniec ma jeszcze sens? Chciałbym zaprosić Cię do refleksji nad tą modlitwą.

Nie bez powodu papież Leon XIV, podczas ostatniej, środowej audiencji (1 października), zwrócił się do Polaków słowami: „Proszę was, byście w tym miesiącu codzienny różaniec ofiarowali w intencji pokoju”. To prośba prosta i mocna zarazem. Bo modlitwa o pokój – ten światowy i ten wewnętrzny – jest dziś jednym z największych pragnień człowieka. A różaniec, choć dla niektórych anachroniczny, wciąż może być odpowiedzią na duchowy niepokój czasu.

Modlitwa, która dojrzewała przez wieki

Wbrew popularnym wyobrażeniom, różaniec nie był modlitwą znaną od początku chrześcijaństwa. Jego korzenie sięgają IV-V wieku, kiedy mnisi benedyktyńscy odmawiali sto pięćdziesiąt psalmów w ciągu tygodnia – tzw. Psałterz Dawidowy. Ci, którzy nie umieli czytać, zastępowali psalmy prostym powtarzaniem modlitwy „Ojcze nasz”, a z czasem także „Zdrowaś Maryjo”.

W XIII wieku, według tradycji, św. Dominik otrzymał szczególne natchnienie, by głosić tę modlitwę jako duchową broń przeciw złu. Przez kolejne stulecia różaniec dojrzewał, aż w XV wieku przyjął formę znaną do dziś – piętnaście tajemnic, a od 2002 roku, dzięki św. Janowi Pawłowi II, dwadzieścia.

Różaniec nie jest więc tylko „pobożnym zwyczajem”, lecz owocem historii modlitwy całego Kościoła – prostym sposobem, w jaki lud Boży chciał mieć swój udział w Ewangelii. Bez teologicznych traktatów, bez ksiąg – za to z sercem i wiarą.

Odpoczynek przy modlitwie

Kiedy byłem dzieckiem, często obserwowałem moją babcię, która w każdej przerwie od pracy – między myciem naczyń a porządkowaniem pokoju – sięgała po różaniec. Nie traktowała go jak obowiązku, ale jak swój czas na odpoczynek, oddech. Pamiętam jak jej palce przesuwały paciorki, usta szeptały kolejne „Zdrowaś Mario…”, a na twarzy pojawiał się spokój, którego nie dawała żadna inna czynność.

Wtedy jeszcze nie rozumiałem, co takiego może być w tej modlitwie. Ale patrząc na babcię, czułem, że dla niej różaniec to nie klepanie formuł, lecz spotkanie z kimś bliskim. Po latach odczytałem dla siebie najważniejsze przesłanie z tej obserwacji: przy modlitwie można i trzeba odpocząć, a różaniec w tym pomaga.

Dlaczego różaniec wciąż ma sens?

W świecie, w którym wszystko krzyczy o naszą uwagę, różaniec przywraca rytm. Pomaga się odciąć od licznych wrażeń wzrokowych i słuchowych. Powtarzalność modlitwy nie musi być nudna – może stać się muzyką ciszy. Dla wielu to duchowa wersja „slow life”.

Tajemnice różańca to nie muzealne eksponaty, ale mapa życia Jezusa i Maryi. Nie ma w nich nic cukierkowego – kryją się w nich dylematy, decyzje, lęki i nadzieje, tak bliskie każdemu z nas. Różaniec to szkoła życia Ewangelią: uczy rozumieć własne tajemnice w świetle historii Chrystusa i Jego Matki. Pomaga dojrzewać duchowo – spokojnie, krok po kroku.

Modlitwa problematyczna

Wielu przyznaje: „Nie potrafię się skupić, myśli mi uciekają.” To prawda – różaniec bywa trudny i można wpaść w sidła monotonii. Tu jednak warto zauważyć, że powtarzalność nie musi oznaczać nudy – może prowadzić do głębi. Jak daleko zaszlibyśmy przy wielu codziennych czynnościach bez powtarzalności? Nie wykopiemy dołu bez powtarzania tych samych ruchów łopatą, nie ułożymy włosów bez kolejnych pociągnięć grzebieniem, nie zaśpiewamy dobrze pieśni bez powtórek i poprawek.

Powtarzalność nie ma być bezmyślnym „klepaniem”, ale wejściem w rytm bicia serca. Słowa stają się tłem dla ciszy, w której może mówić Bóg. Chodzi o to, by w ich rytmie serce biło w harmonii z rytmem życia Chrystusa.

Jest tu też ryzyko wpadnięcia w powierzchowną pobożność. Kiedy modlitwa staje się tylko „dobrym nawykiem” bez zaangażowania serca albo gdy zaczyna być używana jako narzędzie rytualne, wówczas traci głęboki sens. W skrajnych przypadkach różaniec może się stać zasłoną dla duchowego komfortu, fasadą pobożności, a nie prawdziwą rozmową z Bogiem.

Dla wielu to zbyt długa modlitwa. „Różaniec trwa pół godziny, a ja nie mam na to siły po pracy” – mówią niektórzy. Zbyt szybki rytm życia rzutuje na to, że skupienie się przez 20–30 minut bywa trudne. Ale nie potrzeba od razu odmówić całej części różańca. Można odmówić jedną dziesiątkę w drodze do szkoły czy pracy, w kolejce do lekarza czy przed snem. Papież Franciszek często mówił: „Lepsza dziesiątka z miłością niż cały różaniec z pośpiechem.”

Pisz plan pokojowy

Może więc różaniec nie jest modlitwą ludzi, którzy „nie nadążają za światem”, ale tych, którzy wiedzą, że bez ciszy nie da się żyć. Świat nie potrzebuje dziś więcej hałasu, bo czy da się jeszcze więcej?! Świat potrzebuje dziś głębi. A każdy dziesiątek różańca, odmawiany w ciszy serca, jest jak mały plan pokojowy, który roztaczamy wokół siebie.

Różaniec to sposób, by przemieniać świat od środka. Kto potrafi trwać w ciszy, ten potrafi kochać. A tylko miłość ma moc zbudować pokój.